Zniszczone w wyniku ostrzałów mieszkanie - co stanie się z prawem własności.

W warunkach wojennych tysiące Ukraińców straciły swoje domy - rakiety, drony i artyleria pozostawiły po sobie wypalone ruiny zamiast mieszkań. U niektórych mieszkańcie całkowicie zniszczono mieszkanie, u innych - częściowo. Ale co dzieje się z prawem własności? Czy znika razem z fizycznym obiektem? Odpowiedź brzmi - nie, ale jest tutaj więcej niuansów, niż się wydaje.

Prawo własności na Ukrainie regulowane jest przez Kodeks cywilny Ukrainy (KCU). Zgodnie z artykułem 316 KCU, prawo własności - to prawo osoby do rzeczy, którą wykonuje zgodnie z prawem według swojej woli. Mieszkanie, w szczególności mieszkanie, jest przedmiotem prawa własności, które jest potwierdzone dokumentami, takimi jak świadectwo prawa własności, umowa sprzedaży lub spadku.

Czy prawo własności zanika przy zniszczeniu mieszkania

Fizyczne zniszczenie mieszkania (na przykład w wyniku ostrzałów i wybuchów) nie powoduje automatycznie ustania prawa własności. Artykuł 331 KCU stwierdza, że prawo własności do rzeczy pozostaje przy właścicielu, nawet jeśli rzecz utraciła swoje właściwości lub została zniszczona. Oznacza to, że właściciel zniszczonego mieszkania pozostaje jego prawnym właścicielem.

Jednak istnieje kilka scenariuszy, które mogą skomplikować sytuację:

1. Brak dokumentów. Jeśli dokumenty potwierdzające prawo własności zostały utracone, właściciel musi zwrócić się do rejestrów państwowych (na przykład, Państwowego rejestru praw rzeczowych do nieruchomości), aby je odtworzyć. W 2025 roku proces ten został znacznie uproszczony dzięki digitalizacji, ale w warunkach wojny mogą wystąpić trudności z powodu uszkodzenia baz danych.
2. Decyzja lokalnych władz. W niektórych przypadkach lokalne władze mogą uznać budynek za awaryjny i podlegający rozbiórce. Nie oznacza to utraty prawa własności, ale właściciel może stracić fizyczną możliwość korzystania z mieszkania.
3. Rekompensata lub odbudowa. Państwo może zaproponować rekompensatę za zniszczone mieszkanie lub włączyć właściciela do programu odbudowy. W takich przypadkach prawo własności może zostać przekształcone na nowe mieszkanie, ale zależy to od konkretnej sytuacji w programie.

Rekompensata za zniszczone mieszkanie: jak to działa

Na Ukrainie działa mechanizm rekompensaty za zniszczone mieszkanie, przewidziany w Ustawie Ukrainy 'O rekompensacie za uszkodzenie i zniszczenie niektórych kategorii obiektów nieruchomości w wyniku działań bojowych'. Właściciele zniszczonych mieszkań mogą złożyć wniosek za pośrednictwem portalu 'Diia' lub Centrum Świadczeń Administracyjnych, aby otrzymać rekompensatę.

Rekompensata może być udzielana w formie:

• wypłat pieniężnych;
• certyfikatu mieszkaniowego na zakup nowego mieszkania;
• nowego mieszkania, zbudowanego za środki państwowe.

Aby otrzymać rekompensatę, należy:

• potwierdzić prawo własności (umowa, wyciąg z rejestru);
• przedstawić protokół z badania, potwierdzający zniszczenie;
• złożyć wniosek w ustalonym porządku.

Jednocześnie rekompensata nie oznacza utraty prawa własności. Nawet otrzymując wypłatę, właściciel formalnie pozostaje właścicielem zniszczonego mieszkania, o ile nie przekaże prawa do innej nieruchomości.

Ryzyka utraty prawa własności

Chociaż ustawodawstwo chroni właścicieli, istnieją sytuacje, w których prawo własności może być zagrożone:

1. Oszustwo. W czasie wojny zwiększyła się liczba przypadków, w których oszuści próbują przywłaszczyć sobie zniszczone mienie, wykorzystując fałszywe dokumenty. Aby tego uniknąć, ważne jest regularne sprawdzanie stanu rejestrów.
2. Opóźniona rejestracja. Jeśli mieszkanie nie było zarejestrowane w Państwowym rejestrze praw rzeczowych, właścicielowi będzie trudniej udowodnić swoje prawo.
3. Decyzja o rekonstrukcji. W niektórych przypadkach lokalne władze mogą podjąć decyzję o wyburzeniu budynku i budowie nowego bez uwzględnienia interesów wszystkich właścicieli. W takich przypadkach potrzebne jest wsparcie prawne.

Co jeszcze warto wiedzieć o Ukraińcach

Pomimo codziennych ostrzałów i aktywnych działań bojowych, Ukraina nadal wdraża program rekompensat 'eOdbudowa'. Teraz, nawet w obszarach, gdzie fizyczny przegląd jest niemożliwy, fakt zniszczenia mienia będzie potwierdzany za pomocą metod zdalnych.

Również informowaliśmy, że eOdbudowa umożliwia Ukraińcom nie tylko naprawę uszkodzonych mieszkań, ale także zbudowanie nowego domu na własnej działce. Od 2025 roku rozpoczął się drugi etap wypłat, który pozwala uzyskać dodatkowe finansowanie tym, którzy już rozpoczęli budowę i potwierdzili celowe wykorzystanie pierwszej raty.